اسپانیا از کشورهای مهم اروپایی به شمار میرود که امروزه بخش عمدهای از درآمد خود را مدیون صنعت گردشگری است. این کشور که در سالهای گذشته با بحران اقتصادی شدیدی روبهرو شد، توانست با موفقیت از آن گذر کند و دوباره به رونق اقتصادی بازگردد. در حال حاضر، سیستم اقتصادی این کشور مبتنی بر بازار آزاد و درهمتنیده با اقتصاد اروپا است.
اسپانیا طی حدود سه دهه و نیم حكومت رژیم استبدادی فرانكو بر این كشور، تابع كلیه خصوصیات رژیمهای فاشیستی و در امر اقتصاد نیز متأثر از سیستمهای مبتنی بر اقتصاد برنامهریزی شده بود. حركتی كه در دهه 1950 به منظور نیل به توسعة اقتصادی در اسپانیا آغاز گردیده بود، با نظر دولت و با برنامهریزی انجام شده به همین منظور آغاز شده و در نهایت نیز ضعف و عدم كارآیی این سیستم موجب تجدید نظرهای گسترده خصوصاً در دهه 1980 گردید. به دنبال مرگ فرانكو و تدوین قانون اساسی جدید، حزب سوسیالیست كارگران اسپانیا زمام امور را در دست گرفت. تنظیم اوضاع اقتصادی اسپانیای جدید، به گونهای كه آماده ورود به بازار مشترك اروپا گردد، دلمشغولی اصلی دولتهای سوسیالیست بوده است. برای رسیدن به این مقصود دولت سوسیالیست اسپانیا با اتخاذ سیاستی مبتنی بر حمایت از فعالیتهای خصوصی تلاش نموده است حركت اصلی اقتصاد كشور را به سوی نیل به سطحی از توسعه اقتصادی، كه قابل مقایسه با نقش این كشور در مجموعه كشورهای اروپای غربی باشد، هدایت نماید.
سیاست اقتصاد بازار توسط حزب مردمی اسپانیا نیز تعقیب شد. این حزب كه از سال 1996 تا 2004 در مسند قدرت نشست، با حمایت اتحادیه اروپا و بهرهگیری از كمكهای مالی اتحادیه توانست اسپانیا را به سطح مطلوبی از رفاه و توسعه اقتصادی رهنمون سازد. سیاستهای مذكور توسط حزب سوسیالیست كه در انتخابات سال 2004 بر مسند قدرت نشست همچنان ادامه دارد. در ادامه این مطلب شما را با بخشهای مختلف اقتصاد اسپانیا آشنا خواهیم کرد
كشاورزی و دامپروری
گرچه اسپانیا یكی از بزرگترین تولیدكنندگان محصولات كشاورزی در غرب اروپا است، ولی خشكیهای فصلی بخش اعظم زمینهای اسپانیا، كشاورزی و دامداری رابعضاً با مشكلات زیادی مواجه مینماید. گندم و جو از نظر میزان تولید و سطح زمین زیر كشت، مهمترین محصولات غلهای اسپانیا هستند. علیرغم تلاش دولت برای تشویق كشاورزان به كاشت ذرت و دانههای روغنی، هنوز هم مقادیر عمدهای از نیاز اسپانیا به این مواد از طریق واردات تأمین میگردد. جنوب شرقی اسپانیا مركز كاشت جو است، حال آنكه گندم در استانهای كاستیا ـ لئون، آراگون، كاستیالامانچا و اكسترا مادورا كاشت میشود.
مهمترین موفقیت اسپانیا در زمینه كشاورزی، تطبیق باغهای مركبات، آب و هوای دشوار مدیترانهای این كشور بوده است. باغهای مركبات عمدتاً در ایالات والنسیا و مورسیا واقع شدهاند. در دیگر مناطق میوههای دیگر تولید میشود. سیب و گلابی در شمال و شمال غرب، انجیر و بادام در استانهای كاستلون و آلیكانته و هلو و زردآلو در مورسیا تولید میشوند. محصول اصلی زمینهای تحت مالكیتهای عمده در جنوب زیتون است كه تقریباً تمامی آن صرف تولید روغن میگردد. تاكستانهای انگور در كاستیا لامانچا، لاریوخا و تپههای كاتالونیا، والنسیا و مالاگا قرار دارند. اسپانیا سومین تولید كنندة مشروبات الكلی در اروپا است. در اسپانیا همچنین مقادیر كمی كنف، پنبه و توتون كشت میشود.
مهمترین اقلام تولیدی كشاورزی اسپانیا در سال 2002 به ترتیب یونجه با 11 میلیون تن، جوبا 5/8 میلیون تن، شكر با 8 میلیون تن، گندم 5/6 میلیون تن، ذرت 5/4 میلیون ن، گوجه فرنگی 4 میلیون تن، سیب زمینی با 3 میلیون تن و پرتقال با 3 میلیون تن میباشد و شراب نزدیك به 40 میلیون لیترمیباشد. براساس آمار مذكور، در میان محصولات كشاورزی، غلات 25%، میوهجات 23%، حبوبات 20%، روغن زیتون 8%، گیاهان صنعتی 11%، انگور 6%،، سیب زمینی 3% و دیگر محصولات 4% از كل محصولات را تشكیل میدهند.
پرورش گوسفند و گاو در اسپانیا از اهمیت زیادی برخوردار است و اسپانیا یكی از بزرگترین پرورش دهندگان گوسفند و بز در اروپا است. از محصولات حیوانی، 30% از خوك، 19% از گاو، 17% شیر، 13% از گوسفند و بز، 11% پرندگان، 5% انواع تخممرغ و 5% دیگر اقلام میباشد.
صنعت
مهمترین تولیدات صنعتی اسپانیا به ترتیب شامل صنایع اتومبیلسازی، تولید و توزیع انرژی برق، صنایع نفت، گاز طبیعی و مواد هستهای، صنایع غذائی، صنایع شیمیائی، صنایع تولیدات مواد پلاستیكی، صنایع داروئی، صنایع مبلسازی، صنایع نوشابههای الكلی هستند. 25% از صنایع اسپانیا در ایالت كاتالونیا و بیش از 70 درصد از صنایع اسپانیا در شش ایالت اصلی كاتالونیا، مادرید، والنسیا، باسك، آندالوسیا و گالیسیا قرار دارند. 27% از تولیدات صنعتی اسپانیا در همان ایالت تولید كننده مصرف میشود و 47% به بقیه اسپانیا، 19% به اتحادیه اروپا و 7% به دیگر نقاط جهان صادر میگردد.
خدمات
بیش از دو میلیون شرکت در حوزه خدمات اسپانیا ثبت شدهاند. این شركتها به ترتیب در بخشهای تجاری (44 درصد)، خدمات به شركتها (3/18 درصد)، گردشگری (7/15 درصد)، حمل ونقل (7/12 درصد)، بنگاههای معاملات املاك (7/5 درصد)، خدمات شخصی (3/4 درصد)، و خدمات ارتباطی و اطلاعاتی (3/1 درصد) فعال هستند. بخش تجاری 46 درصد، بخش خدمات به شركتها 29 درصد، گردشگری 14 درصد، حمل ونقل 10 درصد، خدمات ارتباطی و اطلاعاتی 5 درصد، املاك 8/3 درصد و خدمات شخصی 2 درصد از نیروی انسانی شاغل در بخش خدمات را به خود اختصاص دادهاند. سهم زنان در هر یك از بخشهای فوق به ترتیب 7/41 درصد، 3/51 درصد، 4/46 درصد، 7/14 درصد، 2/33 درصد، 3/34 درصد و 6/75 درصد میباشد.
انرژی
منابع تولید انرژی اسپانیا به ترتیب عبارتند از
سوخت فسیلی 17/43 درصد، هیدرو 92/23 درصد، سوخت هستهای 74/32 % و بقیه سوختها 17/0 درصد. تولید برِ در سال 2001، معادل 469/163 كیلو وات ساعت و مصرف آن معادل 568/164 میلیارد كیلو وات ساعت بوده است. اسپانیا 7/5 میلیارد كیلو وات ساعت برِ صادر و 8/6 میلیارد كیلو وات ساعت وارد میكند. در سال 2001، متوسط مصرف انرژی در شاخههای مختلف در اسپانیا عبارت بود از: 000/378/232 یورو سوختهای كربنی، 000/007/269/1 یورو نفت و مشتقات آن، 000/554/792/1 یورو گاز، 000ر018/285/3 یورو برِ، 000/569/242 یورو دیگر انواع انرژی. كل هزینه مصرف انرژی در سال 2001، رقمی بالغ بر 000/527/821/6 یورو میباشد.
شركتها
در سال 2003، مجموعاً به تعداد 159/813/2 فقره شركت در اسپانیا به ثبت رسیده است. مهمترین شركتهای اسپانیا به ترتیب در بخشهای خدمات (6/49 درصد)، تجاری 7/28 درصد)، ساختمان (9/11 درصد) و صنعتی (8/8 درصد) فعال میباشند.
اوضاع مالی و شاخصهای اقتصادی
بانكها
بانك مركزی اسپانیا بانكو در اسپانیا نام دارد كه از سال 1922 دولت نیز در سود آن شریك شده است. در گذشته بخش اعظم خدمات بانكی و سپردهداری بانكهای دیگر از سوی دولت كنترل میگردید، لكن درحال حاضر بانكهای خصوصی متعددی ایحاد شده است كه مهمترین آنها CAJA MADRID و BANK SANTANDER CENTRAL HISPOHO (BSCH) میباشد. از آنجا كه مردم اسپانیا ترجیح میدهند سرمایة خود را بیشتر به صورت پسانداز حفظ نموده و به سرمایهگذاری تمایلی نشان نمیدهند، بانكها سهامداران عمدة شركتهای با مسئولیت محدود هستند. بخش اعظم سرمایهگذاری خصوصی نیز از خارج تأمین میگردد و همین امر باعث شده است كه بازار بورس اسپانیا توسعة چندانی نداشته باشد. مهمترین كشورهای سرمایهگذار ایالات متحده، آلمان، سویس، انگلیس و فرانسه هستند. سرمایههای خارجی عمدتاً در بخش صنایع شیمیایی، صنایع خودروسازی و املاك و مستغلات متمركز شدهاند.
واحد پول و اجزای آن
واحد پول اسپانیا یورو و اجزای آن سنت نام دارد. هر یورو معادل یكصد سنت میباشد. یورو از ابتدای سال 2002 به عنوان پول رسمی اغلب اعضای اتحادیه اروپا از جمله اسپانیا معرفی شد.
تولید ناخالص داخلی
تولید ناخالص داخلی اسپانیا در سال 2002 بیش از 696 میلیارد یورو بوده است كه با عنایت به جمعیت 40 میلیونی اسپانیا، سرانه تولید ناخالص داخلی این كشور 17200 یورو خواهد بود. این رقم، اسپانیا را در میان كشورهای اروپائی در مكان سیزدهم قرار میدهد. كشورهای یونان و پرتقال به ترتیب با 12900 و 12500 یورو در ردههای پایانی قرار گرفتهاند. متوسط تولید ناخالص داخلی سرانه اتحادیه اروپا 24100 یورو میباشد. تولید ناخالص داخلی سرانه در درون اسپانیا نیز بسیار متغیر بوده است. این رقم در ایالات مادرید، باسك و ناوارا بیش از 21 هزار یورو و در ایالات كاتالونیا و آراگون و لاریوخا بیش از 17 هزاریورو میباشد. ایالات جنوبی آندالوسیا واكسترامادورا با كمتر از 13 هزار یورو كمترین سرانه تولید ناخالص داخلی را دارند.
موازنه پرداختها
كل هزینههای دولت اسپانیا در سال 2002، بالغ بر 252 میلیارد یورو و درآمد آن كشور 235 میلیارد یورو بود در حالیكه موازنه تجاری اسپانیا به میزان 34 میلیارد یورو منفی است، خدمات و توریسم به ترتیب با26 میلیارد و 5/29 میلیاردیورو درآمد بخش اعظم هزینههای دولت را جبران میكنند.
سرمایه گذاری وتجارت خارجی
میران سرمایهگذاری اسپانیا در خارج از كشور در سال 2002 رقمی بالغ بر 80 میلیارد یورو و سرمایهگذاری خارجی در اسپانیا 95 میلیارد یورو اعلام شده است. واردات این كشور در همین سال بیش از 172 میلیارد یورو و صادرات آن 130 میلیارد یورو محاسبه شده است. 64% واردات اسپانیا متعلق به كشورهای اتحادیه اروپا، 13% آسیا، 7% آفریقا، 6% بقیه كشورهای اروپائی، 5% از ایالات متحده امریكا و 4% از دیگر كشورهای امریكائی میباشد. همچنین 71 % صادرات اسپانیا به كشورهای اتحادیه اروپائی، 7% به دیگر كشورهای اروپائی، 6% آسیا، 6% دیگر كشورهای امریكائی، 4% ایالات متحده، 3% آفریقا و 2% به دیگر كشورهای جهان صادر میگردد.
در میان كشورهای اروپائی، فرانسه با 25 میلیارد دلار واردات از اسپانیا و 28 میلیارد دلار صادرات به اسپانیا مهمترین شریك تجاری اسپانیا محسوب میشود
منبع : وبسایت انجمن دوستی ایران و اسپانیا